Kamienny głaz narzutowy o wysokości około 150 cm, umieszczony został na betonowej podmurówce, we wschodniej części placu, u zbiegu ul. Grunwaldzkiej i ul. Przybyszewskiego, naprzeciw wejścia do – znajdującego się po przeciwnej stronie ulicy – szpitala akademickiego.

Na głazie umieszczona została trzyczęściowa tablica pamiątkowa, odlana z brązu, a zaprojektowana przez poznańskiego artystę – prof. Jerzego Sobocińskiego. Jej górną część stanowi „tabliczka” z nazwą

PLAC KAZIMIERZA NOWAKOSKIEGO

Poniżej znajduje się okrągły medalion z portretem uhonorowanego, a pod nim druga tablica, na której podane zostały lata urodzenia i śmierci bohatera oraz najważniejsze informacje

1879 1952

PROFESOR

NACZELNY CHIRURG SZPITALA MIEJSKIEGO

WSPÓŁTWÓRCA CHIRURGII POZNAŃSKIEJ

POWSTANIEC WIELKOPOLSKI

PUŁKOWNIK

WIĘZIEŃ HITLEROWSKI

Obelisku ufundowany został przez profesorów Akademii Medycznej w Poznaniu przy wsparciu Fundacji Pacjentów i Rodziny w Poznaniu, a jego uroczyste odsłonięcie miało miejsce w dniu 14 listopada 1980 roku i było zwieńczeniem obchodów 100 rocznicy urodzin profesora.

Tablica Kazimierza Nowakowskiego

Obchody stulecia urodzin profesora Kazimierza Nowakowskiego nie ograniczyły się tylko do nadania jego imienia placowi miejskiemu oraz odsłonięcia upamiętniającego go obelisku, bo już w dniu 10 maja 1979 roku w sali wykładowej Szpitala Miejskiego im. Strusia przy ul. Szkolnej w Poznaniu odsłonięta została poświęcona mu tablica, na której napisano

1879 – 1952

PROF. DR KAZIMIERZ NOWAKOWSKI

NACZELNY CHIRURG SZPITALA MIEJSKIEGO 1923-1952

WSPÓŁTWÓRCA CHIRURGII POZNAŃSKIEJ

POWSTANIEC WIELKOPOLSKI

W 1939 R. POZOSTAŁ W TYM SZPITALU Z RANNYMI

AŻ DO UWIĘZIENIA PRZEZ HITLEROWCÓW

Plac Kazimierza Nowakowskiego

W 1979 roku także poznańska Rada Miasta uhonorowała stulecie urodzin prof. Kazimierza Nowakowskiego poprzez nadanie jego imię placowi na Grunwaldzie, znajdującym się w obrębie osiedla Święty Łazarz, ograniczonego ulicami: Grunwaldzką, Przybyszewskiego, Białą i Niecałą.

W 2017 roku plac Kazimierza Nowakowskiego przejdzie niezwykłą metamorfozę. Pojawi się na nim nowoczesny plac zabaw, siłownia na świeżym powietrzu, ławki, miejsce do gry w szachy oraz stacja rowerów miejskich. Pieniądze na tę inwestycję pochodzą z budżetu Rady Osiedla Św. Łazarz, która wygospodarowała 200 tysięcy złotych oraz z miejskiego grantu.

Zmodernizowany plac Kazimierza Nowakowskiego nie będzie już tylko miejscem wyprowadzania psów na spacer oraz skrótem dla przechodniów zmierzających z przystanku przy ul. Grunwaldzkiej do szpitala przy ul. Przybyszewskiego. Pojawią się na nim nowe drzewa, krzewy i rośliny ozdobne, liczne ławki, kosze na śmieci, ogólnie dostępne, nowoczesne toalety oraz stacja roweru miejskiego.

Plac nie będzie miał wyłącznie funkcji „przechodniej”, ale ma być przyjazną przestrzenią, atrakcyjną samą w sobie, która przyciągnie i zatrzyma wielu mieszkańców, w różnym wieku. Dzieciom służyć ma nowoczesny plac zabaw, który swoją nazwą – „Zabunkrowani” oraz pagórkowatym ukształtowaniem terenu, nawiązywał będzie do przeszłości tego miejsca, gdzie znajdował się schron. Specjalnie z myślą o seniorach zaprojektowana natomiast została siłownia na świeżym powietrzu. Wszystkim mieszkańcom służyć ma zaś centralna część placu, okolona niskimi murkami z siedziskami, która ma być przestrzenią aktywności społecznej, gdzie ludzie w różnym wieku spędzać będą wiele czasu przy stolikach do gry w szachy i karty, czy zwyczajnie wypoczywając na centralnej, trawiastej muldzie.

Projektanci opowiadają, że pomysł na nowy plac Kazimierza Nowakowskiego nawiązuje do idei placów hiszpańskich, na których w jednym miejscu spotykają się ludzie pochodzący z różnych grup społecznych i w różnym wieku, a układ placu pozwala im bezkolizyjnie korzystać z tej przestrzeni wspólnej przesiadując tam, rozmawiając, bawiąc się czy grając. Przekształcenie tej przestrzeni poprzedzone było konsultacjami społecznymi, pozostaje więc mieć nadzieję, że projekt odpowiada potrzebom zgłoszonym przez mieszkańców.

Kazimierz Nowakowski

Kazimierz Bonawentura Nowakowski urodził się 14 lipca 1879 roku w Inowrocławiu, w kupieckiej rodzinie Kazimierza i Anny (z domu Perlińskiej). Uczęszczał do gimnazjum w rodzinnym mieście oraz w pobliskim Chełmnie. Studiował na niemieckich uniwersytetach w Heidelbergu, Berlinie, Wrocławiu, Monachium i Lipsku, gdzie w 1906 roku obronił doktorat.

Specjalizował się w chirurgii, praktykując od 1905 roku w szpitalach Lipska, Berlina, Kolonii, a w 1910 roku rozpoczął prowadzenie praktyki lekarskiej w Poznaniu. W 1912 roku wybrany został na sekretarza a potem na wiceprezesa Wydziału Lekarskiego Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, pełniąc te funkcję do 1920 roku.

W 1910 roku poślubił Janinę Mieczkowską (herbu Bończa), z którą miał pięciu synów – Jerzego (lekarza), Zygmunta (profesora prawa) oraz Michała, Kazimierza i Andrzeja (inżynierów). 

Gdy wybuchła I wojna światowa, jako poddany cesarza Wilhelma II, powołany został do wojska i został chirurgiem niemieckich szpitali polowych, gdzie pracował do 1917 roku. Był naczelnym chirurgiem szpitali fortecznych, zyskiwał kolejne szlify oficerskie – majora, podpułkownika i wreszcie pułkownika. Po wybuchu powstania wielkopolskiego, przyłączył się do niego, wpisując się na listę powstańców.

Po odzyskaniu niepodległości był współzałożycielem i członkiem zarządu poznańskiego okręgu Polskiego Czerwonego Krzyża, pełniąc tę funkcję w latach 1918-1922. Był naczelnym chirurgiem Szpitala Przemienienia Pańskiego (1919-1923), a potem (1923-1952 z przerwą w czasie wojny) ordynatorem oddziału chirurgicznego Szpitala Miejskiego w Poznaniu.

Równolegle zajmował się pracą naukową. W 1923 roku habilitował się, a rok później rozpoczął wykłady z chirurgii ogólnej na Uniwersytecie Poznańskim, w ramach którego funkcjonował wówczas Wydział Medyczny. O zaufaniu jakim darzyli go koledzy dobitnie świadczy fakt, że w latach 1924-1931 pięciokrotnie był delegatem docentów do Rady Wydziałowej Uniwersytetu Poznańskiego. W czerwcu 1939 roku złożony został wniosek o mianowanie Kazimierza Nowakowskiego tytularnym profesorem chirurgii, ale – w związku z wybuchem wojny – nominację otrzymał dopiero w 1945 roku.

Jego szarża wojskowa zweryfikowana została do stopnia pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku w korpusie oficerów sanitarnych, w grupie lekarzy. Jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Poznań Miasto z przydziałem mobilizacyjnym do Kadry Zapasowej 4 Szpitala Okręgowego w Łodzi. We wrześniu 1939 roku władze wojskowe poleciły mu jednak by – jako jedyny chirurg – pozostał w poznańskim szpitalu miejskim. Nie opuścił swoich pacjentów, by chronić ich po wkroczeniu wojsk niemieckich do Poznania.

Już jesienią 1939 roku osadzony został w złowrogim Forcie VII, a powodem tego był jego udział w Powstaniu Wielkopolskim oraz kontynuowanie działalności dydaktycznej we wrześniu i październiku 1939 roku, wbrew jednoznacznemu zakazowi niemieckich władz okupacyjnych. Zwolniony został dopiero w czerwcu 1940 roku, po interwencji licznych lekarzy niemieckich, z którymi poznał się podczas studiów, pracy oraz w czasie pierwszej wojny światowej.

Nie mógł jednak pozostać w Poznaniu i został wysiedlony do Generalnego Gubernatorstwa. Pracował w szpitalach w Ostrowcu Świętokrzyskim, Skarżysku i w Radomiu, a w końcu medycynę połączył z pracą dydaktyczną w kieleckiej filii Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich.

Do Poznania powrócił już w 1945 roku i – mimo 66 lat na karku – natychmiast zaczął pracować jako ordynator chirurgii w Szpitalu Miejskim oraz podjął działalność dydaktyczną na uniwersytecie kształcąc poznańskich adeptów chirurgii. Był znakomitym chirurgiem, o długoletnim doświadczeniu klinicznym i wielkim talencie dydaktycznym, który wykształcił około dwudziestu wybitnych następców.  

Zmarł 26 kwietnia 1952 roku w Poznaniu.

Paweł Cieliczko

Bibliografia:

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski [red.]: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 519.

• Eugeniusz Goliński, Pomniki Poznania, Poznań 2001, s. 65.

• Jan Markowski, Kazimierz Nowakowski w 25 rocznicę śmierci, „Kronika Miasta Poznania”,

• Jarosław Mulczyński, Historia pisana na murach. Tablice pamiątkowe w Poznaniu po 1945 roku, „Kronika Miasta Poznania” 2001, nr 2, s. 271.

• Zbysław Wojtkowiak, Napisy pamiątkowe miasta Poznania, Poznań 2004, s. 90.

Netografia:

gloswielkopolski.pl/wiadomosci/poznan/a/plac-nowakowskiego-odzyska-blask-wizualizacje,11596128/