Pomnik Cytadelowców, upamiętniający mieszkańców Poznania, którzy polegli podczas walk o zdobycie Festung Posen w lutym 1945 roku, odsłonięty został w dwudziestą rocznice wyzwolenia Poznania – 23 lutego 1965 roku.

Skromny pomnik zaprojektowany został przez Ryszarda Skupina, a wykonał go Jan Maria Jakób. Na tym dwumetrowym obelisku w kształcie nieregularnego prostokąta, umieszczona została metalowa tablica z okolicznościową inskrypcją –

Poznaniakom poległym w walce o wolność miasta

przy boku Armii Czerwonej w 1945 roku.

W XX rocznicę wyzwolenia Poznania.

Wspomnieć warto, że w walkach o Cytadelę zginęło oraz zmarło z poniesionych ran 96 mieszkańców Poznania – Cytadelowców. Bezpośrednio po zakończeniu walk, podczas uroczystego pogrzebu, pochowani zostali na placu Zamkowym (obecnie plac Adama Mickiewicza). W październiku 1945 roku ich mogiły zaczęto przenosić na Cmentarz Bohaterów Polskich na Cytadeli. Złożono tam także Cytadelowców, którzy pierwotnie pogrzebani zostali na poznańskich cmentarzach parafialnych. Obecnie wokół pomnika znajdują się 82 mogiły poległych. 

W walkach o Cytadelę uczestniczył – nastoletni wówczas – poznański poeta Ryszard Danecki. Po latach, wspominał te wydarzenia, i zastanawiał się nad tym jak upływający czas zbliża do siebie ludzi, których łączą te same miejsca i przeżycia.  

Teraźniejszością staje się przeszłość:

biegną w ataku ci, którzy biegli,

generał –

pułkownikiem jest rześkim,

ja –

ponad dziesięć lat mam niewiele,

leżę z granatem w poznańskiej rzeźni

gotów zdobywać znów Cytadelę,

nim na Garbary do schronu wrócę,

gdzie zalękniona czeka mnie matka…

Legendarnego wtedy dowódcę

i nieznanego czternastolatka

czterdziesty piąty – pomimo metryk –

jednym nas dzisiaj obdarza mianem,

jeden słyszymy historii werdykt:

weteran spotkał się z weteranem…

Paweł Cieliczko

Bibliografia:

• Ryszard Danecki, Spotkanie z generałem Marczenko, [w:] Ryszard Danecki, Andrzej Jeziorkowski, Tobie Poznaniu ten srebrny liść…, Poznań 1980, s. 50-51.

• Eugeniusz Goliński, Pomniki Poznania, Poznań 2001, s. 91.