Pierwszym pomnikiem powstańców wielkopolskich nie był ten, znany nam doskonale monument, znajdujący się u zbiegu ul. Królowej Jadwigi i ul. Wierzbięcice, ale skromny pomnik na cmentarzu górczyńskim. Odsłonięty on został w 1924 roku, a inicjatywa jego powstania wyszła od Towarzystwa Powstańców i Wojaków w Poznaniu.

Pomnik kształtu cokoła z kulami i lufami armat u szczytu ozdobił orzeł – pisał Zbigniew Zakrzewski. – Na pomniku umieszczono napis „Ku pamięci poległym” oraz płaskorzeźbę przedstawiającą kobietę (Matkę Boską) pochylającą się nad rannym (martwym) powstańcem. Wzniesiony został na miejscu pochówku sześciu powstańców, a u jego stóp złożono szczątki pierwszego poległego powstańca – Franciszka Ratajczaka. Pochówek kolejnych stał się pretekstem do patriotycznych uroczystości. Pierwotny pomnik został zniszczony podczas okupacji hitlerowskiej, w trakcie której Niemcy szczególnie zawzięcie tropili powstańców wielkopolskich oraz niszczyli wszelkie miejsca upamiętniające to powstanie.

Znany nam obecnie pomnik na cmentarzu górczyńskim wykonany został na zlecenie Zarządu Wojewódzkiego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a odsłonięto go w 1968 roku, w ramach obchodów 50 rocznicy wybuchu powstania. Skromny pomnik ze sztucznego kamienia zaprojektowany został przez Ryszarda Skupina. Umieszczono na nim brązowego orła oraz trzy betonowe tablice o treści:

W walce powstańczej o zrzucenie jarzma pruskiego

– pierwsi oddali życie na ulicach Poznania.

Franciszek Ratajczak, lat 36;

Antoni Andrzejewski, lat 12;

Jan Dembiński, lat 20;

Stefan Grabski, lat 20;

Maksymilian Nickel, lat 37;

Stanisław Śniecocki, lat 30.

Cześć Bohaterom.

Do pomnika powstańców wielkopolskich łatwo dotrzeć, znajduje się on na cmentarzu górczyńskim przy ul. Ściegiennego, tuż obok kaplicy cmentarnej. 

Paweł Cieliczko

Bibliografia:

• Eugeniusz Goliński, Pomniki Poznania, Poznań 2001, s. 21-22.

• Marian Olszewski, Pomniki Powstania Wielkopolskiego na obszarze województwa poznańskiego [w:] Pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918-1919 w Poznaniu, praca zbiorowa pod red. Witolda Jakóbczyka, Poznań 1965, s. 46-51.

• Krzysztof Rzepa, Pomnik Powstańców Wielkopolskich w Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania”, 2/2001, s. 153.

• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania, Poznań 1985, s. 602.