Największe wojenne zniszczenia Poznania powstały w trakcie wielotygodniowych walk o Cytadelę, stanowiącą główny punkt oporu Festung Posen, zaciekle bronioną przez wojska niemieckie. Zdobycie cytadeli 23 lutego 1945 roku było dniem ostatecznego zrzucenia okupacyjnego jarzma i obchodzone jest jako święto wyzwolenia Poznania. Ogromny pomnik-obelisk upamiętniający krwawe walki o pruską twierdzę odsłonięty został już 18 listopada 1945 roku na jej południowym stoku.

Gigantyczny obelisk ufundowany został przez Poznańską Dyrekcję Odbudowy, a jego projektantami byli Tadeusz Płończak i Stanisław Podgórski. Wysoki na 23 metry obelisk obłożony został okładziną wykonaną ze śląskiego szarego granitu. W dolnej części umieszczona została opaska wykonana z piaskowca, na której znajdowała się płaskorzeźba – dłuta Bazylego Wojtowicza i Czesława Woźniaka – przedstawiająca scenę batalistyczną. Po obu jej stronach umieszczone zostały brązowe tablice z napisami w języku polskim i rosyjskim  

Cytadela zdobywana była przez żołnierzy Armii Czerwonej wspierana przez polskich ochotników (czasem przymusowo wcielanych do oddziałów)

Na Cytadeli stoi obelisk

tu, gdzie żołnierze młodzi ginęli.

Tu do ataku biegli przez fosy,

z tą ziemią swoje związali losy,

aby na zawsze lec na tej ziemi,

która ofiarę dzisiaj ich ceni.

Na Cytadeli stoi obelisk,

a nagrobkami cmentarz się bieli –

tu do ataku przed siebie biegli,

w pył się kruszyły forteczne cegły,

aż wróg się poddał, kark ugiął twardy –

Poznań był wolny po dniach pogardy!

Dzisiaj po parku chodzą tu dzieci,

słońce nad nimi spokojnie świeci

i kwitną kwiaty na Cytadeli,

trwa nasza pamięć – smukły obelisk.

Pamięć o żołnierzach Armii Czerwonej upamiętniona została nie tylko w bielących się nagrobkach ale także w postaci ogromnej czerwonej gwiazdy, która umieszczona została na szczycie obelisku. Po zmianach ustrojowych gwiazda została jednak usunięta ze szczytu obelisku. Ostatecznie jednak nie zniknęła, bo w wyniku starań konsula rosyjskiego, w 1997 roku na obelisku umieszczono brązową gwiazdę.

Paweł Cieliczko

Bibliografia:

• Eugeniusz Goliński, Pomniki Poznania, Poznań 2001, s. 131.

• Włodzimierz Scisłowski, Na Cytadeli [w:] tegoż, Poznaj Poznań. Wiersze dla dzieci, Poznań 1990, s. 19.